Trong văn hóa truyền thống của người Việt, tín ngưỡng thờ tự tiên tổ luôn được đặc biệt coi trọng. Chính bởi vậy, bàn thờ ngày Tết luôn là nơi trang trọng nhất. Nó thể hiện niềm tin, sự tôn kính của con người đối với tiên tổ của chính mình.
Mâm ngũ quả bắt nguồn trong khoảng tư duy Ngũ hành
T.S Đinh Đức Tiến, khoa Lịch sử, trường ĐH Khoa học Phố hội và Nhân văn cho biết: “Mâm ngũ quả đặt trên bàn độc ngày Tết bắt nguồn từ tư duy Ngũ hành. Trên mâm ngũ quả, người ta thường chọn lựa 5 loại quả tương ứng với 5 màu sắc của các hành Kim- Mộc- Thủy- Hỏa- Thổ, biểu trưng cho ước mơ được ngũ phúc: phong phú, thanh lịch, sống lâu, khỏe khoắn, bình yên”.
Màu đỏ Biểu tượng cho hành Hỏa, thường là các loại quả: ớt, hồng, táo tây,… Màu trắng tượng trưng cho hành Kim, người Việt hay chọn roi, mận hoặc lê,… Với hành Mộc, các loại quả màu xanh như táo, phật thủ, bưởi,… rất được ưa chuộng. Màu đen biểu trưng cho hành Thủy. Cuối cùng là màu quà, tượng trưng cho hành Thổ, thường người Việt bày lên nải chuối để biểu trưng.
 |
| Mâm ngũ quả truyền thống bắt nguồn từ tư duy Ngũ hành. |
Đây là ý kiến bắt nguồn trong khoảng văn hóa Trung Hoa. Tất nhiên, trong quá trình du nhập về vietnam, những nét văn hóa này được người Việt hấp thu, cùng lúc biến đổi, bồi đắp thêm những nhân tố thích hợp với vấn đề kiện địa lý và văn hóa dân tộc.
T.S Đinh Đức Tiến giải nghĩa về hiện tượng này: “Là tổ quốc có nền tân tiến lúa nước nên tôn giáo thờ phồn thực, mưu cầu giàu có luôn thường trực trong tâm thức mỗi người con đất Việt. Vào thời điểm Tết Nguyên Đán, lối suy nghĩ này càng biểu hiện rõ trên rộng rãi phương diện”.
“Riêng với mâm ngũ quả, người Việt có xu hướng chọn lựa những loại quả có phổ biến múi, rộng rãi móng, đa dạng mắt, nhiều hạt, như: quả bưởi, quả na, quả phật thủ,… vừa để bổ sung hoàn toản cho Ngũ hành, vừa để phục vụ tư duy cầu mong số nhiều, cầu mong sự toàn vẹn, giàu có”.
Thêm nữa, người xưa thường chọn lựa quả theo thời tiết, mùa màng với suy nghĩ “mùa nào thức nấy”. Nhưng khi phường hội ngày càng văn minh, người ta không còn quá dựa vào tham gia thời tiết mà có thể sử dụng các loại quả trái mùa, tùy vào vấn đề kiện và yêu cầu của mỗi người. Tuy nhiên, màu sắc của những loại quả này vẫn can hệ tới Ngũ hành.
Sự khác lạ giữa nhị miền Nam - Bắc
Ở miền Bắc, hầu như đầy đủ các loại quả đều có thể bày lên bàn độc, kể cả quả ớt mang vị đắng cay, miễn sao mâm ngũ quả trông thích mắt và bảo đảm đủ 5 sắc màu.
 |
| Mâm ngũ quả của miền Bắc. |
Mâm ngũ quả của người miền Nam thường có mãng cầu, buồng dừa, xoài,… Các loại quả này khi liên kết lại, đọc chệch âm đi sẽ thành “cầu toàn vẹn xài”. Mâm ngũ quả của người miền Nam không bao giờ có chuối, vì loại quả này tên gọi có âm giống trong khoảng “chúi" bộc lộ sự nguy khó. Đây cũng có thể coi là một nhân tố thêm thắt, thay đổi để thích hợp với tư duy người Nam Bộ.
Sự khác biệt này trước tiên bắt nguồn từ yếu tố địa lý, khí hậu. TS. Đinh Đức Tiến lý giải: “Ở miền Nam, khí hậu nóng hơn nên các loại hoa quả cũng dồi dào, giàu sang hơn về số lượng, chủng loại. Thậm chí, người miền Nam còn dùng phổ thông loại hoa quả chia thành hình rồng, phượng, khiến nên mâm ngũ quả rất hoành hạn chế. Nhưng ở miền Bắc, cây trái bị ảnh hưởng phổ thông bởi mùa màng nên không phú quý được như miền Nam”.
 |
| Mâm ngũ quả miền Nam thường có mãng cầu, buồng dừa, xoài,.. |
Thêm nữa, cả nhị miền Nam, Bắc đều có sự tác động của văn hóa Trung Hoa. Nhưng ở miền Bắc, do có sự níu giữ truyền thống đa dạng hơn nên mâm ngũ quả không có phổ quát khác lạ. Còn đất phương Nam có nhiều dân di trú nên lối suy nghĩ về văn hóa cũng linh động, thoáng hơn. Chính vì vậy mà mâm ngũ quả của người miền Nam giàu sang hơn miền Bắc.
Việc lựa chọn ngũ quả tùy vào nhân tố kiện, tình cảnh của từng vùng miền, mái ấm. TS Đinh Đức Tiến đưa ra một vài lời khuyên: “Đã lên bàn thờ ông cha, người Việt nên giữ giàng một vài nét văn hóa truyền thống: trên mâm ngũ quả nên có nải chuối, ngoài ra là bưởi hoặc phật thủ. Thêm nữa, các loại quả sử dụng trên mâm ngũ quả nên là loại quả tinh khiết, tươi tỉnh và có mùi thơm”.
Theo Dan Tri
Tham khảo thêm: máy bơm đẩy cao
0 nhận xét: